Kıbrıs Türk Ticaret Odası, 2020 4.Çeyrek Ekonomi Bülteni’ni basın toplantısıyla açıkladı.
Oda Başkanı Turgay Deniz toplantıda yaptığı konuşmada, 2020 yılı 4. çeyrekte Corona salgınının seyrinin küresel ekonomik ve finansal gelişmelerin ana belirleyicisi olmaya devam ettiğini kaydetti.
“Mevcut gelir düzeyleri ve olanakları itibariyle gelişmiş ekonomilerin Covid-19 krizine daha güçlü ve doğrudan desteklerle cevap vermeye çalıştıkları gözlemlenmiştir” diyen Deniz, Uluslararası kuruluşların tahmin ortalamalarına göre, dünya ekonomisinin 2020 yılında yüzde 4,2 civarında küçüleceğinin öngörülmekte olduğunu kaydetti.
Deniz, bir çok ülkede olduğu gibi başta turizm ve yüksek öğretimdeki kayıplardan kaynaklı olarak KKTC ekonomisinin de salgından derin bir şekilde etkilenmeye devam ettiğinin altını çizdi.
Deniz’in açıklamalarından öne çıkanlar şöyle:
-DPÖ verilerine göre KKTC ekonomisinin 2020 yılında yüzde 14,3 civarında küçüleceği tahmin edilmektedir.
Kamu gelirlerinin yerel giderleri karşılama oranı azaldı
-Kamu mahalli gelirlerinin yerel giderlerini karşılama oranı 2018 yılında yüzde 101 seviyesine çıkmıştı. Bir başka deyişle 2018 yılında kamumuz mahalli gelirleri ile yerel giderlerini karşılayabilecek aşamaya gelmişti. Bu oran 2019 yılında yüzde 96’ya, 2020 yılında ise yüzde 87 seviyesine kadar gerilemiş bulunmaktadır. Mali disipline ve yapısal reform çıpasından ayrılmak bizleri kendi kendine yetebilen bir sisteme sahip olma konusunda 8 yıl geriye götürmüş, ve mahalli gelirlerin yerel giderleri karşılama düzeyine ilişkin tekrardan yüzde 80’li oranları konuşmamıza sebep olmuştur.
Kamu’nun tahsil oranı düştü
-Pandemi koşullarında ekonomik faaliyetlerle doğrudan ilişkili olduğu bilinen kamu gelir kalemlerinde dramatik düşüşler yaşandığı gözlemlenmektedir. 2020 yılında gelirler bütçesinde 5,4 milyar olarak tahmin edilen vergi gelirlerinin 4,4 milyarı tahsil edilebilmiş, son yıllarda yüzde 110, yüzde 120 seviyelerinde yaşanan gerçekleşmelerin 2020 yılında yüzde 90 seviyesinde kaldığı görülmüştür.
Alınan vergiler azaldı
-Dahilde alınan katma değer vergisinde öngörü gerçekleşme seviyesi yüzde 90,6 olurken özel iletişim vergisinde bu oran yüzde 84,2 seviyesinde kalmıştır.
-Şans oyunları vergisi gelirlerinde gerçekleşme ön görülenden yüzde 38,1 daha az olurken, motorlu taşıtlar vergisinde yüzde 37,2 düzeyinde kayıp yaşanmıştır.
-Ercan Havalimanı özelleştirme gelirleri ise dramatik şekilde düşmüş, performans kaybı yüzde 66,8 düzeyinde olmuştur.
Genç işsizlik çoğaldı
-Ülkemizde işsizlik oranı 2020 yılında pandeminin de etkisiyle 9 yıl sonra ilk defa yüzde 10,1 ile çift hanelere çıkmıştır. KKTC’de genç işsizlik oranı 2020 yılında yaklaşık yüzde 10 artarak yüzde 29,3’e yükselmiştir. Bu durum pandeminin en çok gençleri olumsuz etkilediğini ve işsizlik oranında yaşanan artışın ağırlıklı olarak genç işsizlerdeki artıştan kaynaklandığını göstermektedir.
Kamu da istihdam arttı
-Bununla birlikte 2010 yılından itibaren azalarak yüzde 25’e kadar düşen kamu sektörünün istihdam içerisindeki oranı 2020 yılında tekrar artarak yüzde 30,6’ya yükselmiştir. Son 1 yılda kamu sektöründe istihdam edilen kişi sayısı yüzde 14,3 artmıştır.